Het verhaal van de kapel in het Langeveld (2016)
Jan van der Elst en Maud Mommers
Kleine culturele geschiedenis van een kuststrook
Het verhaal van de kapel in het Langeveld
Feiten en fabels
De geschiedenis van de kapel in het Langeveld is gehuld in nevelen. Vijf eeuwen lang wist dit gebedshuis de tand des tijds te trotseren en groeide uit tot een door lyriek verbloemde mythe. De kroniek van dit kerkje is een vreemde mengelmoes van fictie en feiten, waarbij fictie aldoor de werkelijkheid heeft overvleugeld. Archiefonderzoek wijst echter uit dat de feitelijke geschiedenis van het gebouw de fantasie veruit overtreft.
Hoe zit het met die edelman die ooit voor de kust van Noordwijk schipbreuk leed? Het klopt toch dat die kapel aan Maria was gewijd? Op deze vragen is eindelijk het controleerbare antwoord gevonden. Daarbij zal in Het verhaal van de kapel in het Langeveld naar voren komen dat de Hollandse graven ontegenzeggelijk met de stichting van het kapelletje te maken hebben gehad.
Waarom reisden uitgerekend in de achttiende eeuw zoveel verzamelaars en kunstenaars naar het Langeveld om daar het kerkje te tekenen? Het antwoord op deze vraag voert de lezer mee naar de bezitters van buitenplaatsen in de omgeving van het Langeveld, maar ook naar geleerden zoals Herman Boerhaave en Carolus Linnaeus.
Met de achttiende-eeuwse kunstenaar Abraham de Haen wandelen we door Noordwijkerhout. Vanaf de herberg van Pieter van Leeuwen lopen we met hem mee naar kasteel de Boekhorst om daar een kijkje te nemen. Vervolgens gaan we met De Haen op weg naar het Langeveld. Na het tekenen van de kapel zwaaien we deze Amsterdamse kunstenaar bij Halfweg uit als hij met de trekschuit naar zijn woonplaats vertrekt.
In de ondergang van de kapel spelen de negentiende-eeuwse graven van Limburg Stirum een aparte rol evenals het legaat van baron Gerlach van der Does. Diens legaat was bestemd voor de Langeveldse kapel doch is dit gebedshuis nooit ten goede gekomen. Waarom dit zo is gegaan, is een verhaal op zich.
Tevens zal blijken dat de Noordwijkse historicus Jan Kloos aan de hand van de dichterlijk gestemde negentiende-eeuwse hoogleraar Joseph Alberdingk Thijm het land der fabeltjes is binnen gelopen als het om de geschiedschrijving over de kapel gaat. Daarna bleef Kloos zeker niet de enige historicus die op deze wijze volkomen verdwaalde.
Zeven beeltenissen van de kapel wisten we met behulp van archiefonderzoek te achterhalen. Hierdoor krijgt de lezer in alle opzichten een beter beeld van dit gebedshuis. In zijn geheel verschaft Het verhaal van de kapel in het Langeveld een volstrekt nieuwe kijk op dit kerkje en de geschiedenis van de bewoners erom heen.
.
Noten
- Deze gravure is opgenomen in Het verhaal van de kapel in het Langeveld. De prent is eigendom van Peter van den Burg.
- Abraham de Haens tekening staat eveneens in Het verhaal van de kapel in het Langeveld. De afbeelding is afkomstig uit de Atlas van Schoemaker en in bezit van Het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam.